Yazar: Evra Haspolat
Marketten aldığımız ürünlerin ambalajında, dışarıda yemek sipariş ettiğimizde verilen çatal bıçaklarda hatta alışveriş yapınca verilen poşetlerde dahi plastik bulunuyor. Çoğu kişi bu plastik maddeleri önemsiz görüp çöpe atıyor. Peki, size bu plastiklerden bir şey inşaa edilebileceğini söyleseydim? Evet, doğru duydunuz “inşa etmek”. İnşa etmek derken basit küçük şeyleri kast etmiyorum. Bunlarla evler, okullar yapabilirsiniz. Peki, bu nasıl oluyor? “Eko-tuğla” adı verilen bir yöntemle bunların hepsi mümkün. Eko-tuğlalarla ilgili sorularınızın cevabı ise bu yazıda!
Biliyorsunuz ki, çevre kirliliği günümüzdeki en önemli sorunlardan biri. Özellikle plastikler bu çevre kirliliğinin ana nedenlerinden biri fakat yine de bizler bu plastiklerin sadece bir kısmını toplayıp geri dönüştürebiliyoruz. Toplananlar ise çöplüklere götürülüyor ya da yakılıyor. İşte bu sorunları çözmek için Guatemala'da eko-tuğla adı verilen bir yöntem bulundu. Bu tuğlalar ilk defa 2003 yılında Guatemalalı çevre aktivisti Susanna Heisse tarafından bir duvar yapılarak kullanıldı ve insanlar bundan ilham alarak çeşitli projeler yapıldı (Huun, vd., 2021).
Plastikler günümüzde inşaattan tekstile, elektronikten ulaşıma kadar birçok alanda kullanılıyor ve kontrolsüz plastik üretimindeki artış sebebiyle plastik kirliliği oluşuyor. Plastiklerin çevreye ve canlılara verdiği zararı azaltmak için daha verimli biçimde geri dönüşümü mümkün kılan teknolojilere, atık plastiklerin zararsız maddelere dönüşümünü sağlayan kimyasal ve biyolojik çözümlere ihtiyacımız olduğu şüphesiz (Ocak, vd., 2022). Plastik kirliliğine, bu çözümlerden bir tanesi ise eko-tuğlalardır.
Görsel 1: 1950’den 2015’e kadar dünya genelinde bir yıl içinde üretilen toplam plastik miktarı tabloda ton/yıl grafiği ile gösterilmekte (Ocak, vd., 2022).
Eko-Tuğlalar Nasıl Yapılır?
Kuru ve temiz bir pet şişeyi yine kuru ve temiz ambalaj atıklarıyla yer kalmayacak şekilde doldurularak oluşturulan bloklar olan eko-tuğlaları yapmak için uygulamanız gereken adımlar şunlar:
İlk yapmanız gereken şey toplayıp biriktirdiğiniz plastik maddeleri yıkayıp kurutmak. Şişenin ve ambalajların kuru olmasına dikkat etmelisiniz çünkü plastikler ıslak kaldıklarında küflenebilirler ve bu da eko-tuğlanızın bozulmasına neden olabilir.
Toplanan plastiklerin arasında bir pet şişe de seçmeyi unutmayın. Bu pet şişe eko-tuğlanızın dış katmanı olacak.
Ambalajlarınız ve pet şişeniz kuruduktan sonra sıra, kullanılacak ambalajları pet şişeye sıkıştırmak için şişenin ağzından geçebilecek bir çubuk bulmaya geliyor. Bu çubuğu da bulduktan sonra şişenizi dolduracağınız ambalajların içeriğini kontrol etmelisiniz. Ambalajlar arasında metal, cam, kağıt ve biyolojik olarak parçalanmayacak maddelerin olmadığından emin olmalısınız.
Eğer ambalajlarınız eko-tuğlanıza girecek maddelerden ise şişenize ambalajları sıkıca doldurmaya başlayabilirsiniz. Kullanılabilecek birkaç ambalaj türü basitçe şunlardır: plastik poşetler, cips paketleri, yemek kutuları, plastik çatal-bıçak, pipetler ve strafor. Eğer bazı maddeler çok büyükse parçalara ayırarak şişeye koyabilirsiniz. Eko-tuğla kavramı tek kullanımlık veya geri dönüştürülemeyen plastikleri kullanmakla alakalı olduğu için herhangi bir plastik de olur.
Görsel 2: Bir eko tuğlaya neler konulabilir: Bir eko tuğlaya plastik poşetler, plastik ambalajlar, strafor, selofan (şeffaf kağıt), pipetler konulabilirken cam parçalar, metal parçalar, kağıt veya biyolojik olarak parçalanabilir maddeler konulamaz (Greenpop Organisation, n.d.).
Kullanacağınız plastikler de hazırsa şimdi sıra bunları şişeye doldurmakta! Şişenin kapağıyla ambalajlar arasında 1-2 cm kalacak şekilde doldurmaya dikkat edin. Ambalajları sıkı bir biçimde paketledikten sonra şişenin ağzını kapatın. Ambalajlarla şişeyi tıkabasa doldurursanız kullandığınız şişeye göre daha dayanıksız bir plastikten yapılmış olan kapak patlayabilir ve bu da tuğlayı bozacaktır.
Görsel 3: Kötü paketlenmiş bir tuğla örneği (Ecobriks.org, n.d.).
Sonrasında ise tuğlanın kalitesini ölçmek için tuğlanızı tartmalısınız. Minimum ağırlığı şişenin hacminin 0.33 katına eşit olmalıdır. Deneyimli eko-tuğlacılar 0.37 g/ml ve üzerinin yüksek kaliteli tuğla sayıldığını kabul etme eğilimindelerdir. 0.33 g/ml'nin altındaki tuğlalar kullanılamayacak kadar yumuşaktırlar ve bu tuğlaların kullanıldığı yapıların çökme ihtimali fazladır bu yüzden kullanmak risklidir ayrıca bu tuğlalar içlerindeki hava boşluğundan dolayı yangın riski olusturur.
Tuğlanızın kalitesinden emin olduktan sonra bu tuğlaları kaydetmelisiniz. Bu tuğla verilerini kaydetmek gelecekte yapılacak çalışmalar için önemlidir. Bu verileri bir dijital tabloya veya GoBrick uygulamasına kaydedebilirsiniz. Verilerinizi bu yerlere kaydettikten sonra bazı önemli verileri şişenin üstüne de yazmanız gerekiyor. Çeşitli çalışmalar sonucunda bu verileri yazmak için pet şişeler üstünde en kalıcı olan ürünlerin emaye, yağlı boya ve oje olduğu anlaşılmıştır. Verileri kaydederken etiket, çıkartma gibi şeyler kullanmaktan kaçının. Bu yöntemler birkaç yıl kaldıktan sonra muhtemelen geçerliliğini kaybedecektir. Yazınızı yazarken siyah beyaz gibi zıt renkler kullanabilirsiniz. Bazı eko-tuğlacılar tuğlaların üstünü kazmak gibi yeni yöntemlerle veri kaydetmektedir.
Bütün bunları yaptıktan sonra sıra bu tuğlaları saklamaya geliyor. Tuğlalarınızı kapalı ve güneşten uzak yerlerde saklayınız. Toz ve kirlerin toplanmaması için bir bezle üstlerini örtebilirsiniz. Tuğlalar en iyi alt kısımları görünecek şekilde yatay istiflenir. Farelerin şişeleri kemirmemesi için tuğlaları yerden biraz yüksekte saklamak önemlidir (https://www.ecobricks.org , 2023).
Dünya’dan Eko-Tuğla Örnekleri
Kullanılan plastik dayanıklı bir madde olduğu için bu tuğlalarla bir şeyler inşa edebilirsiniz. Yeterli eko-tuğlaya sahip olduktan sonra seçtiğiniz teknikle bank, masa, sandalye, duvar ve çok daha fazlasını yapabilirsiniz. Bütün dünyada bu tür çalışmaların örneklerini görebilirsiniz.Bu çalışmalardan birkaçı ise şöyle:
Eko-tuğla fikrinin ortaya çıktığı Guatemala ülkesinde şu ana kadar 38 tane eko-tuğlayla okul yapılmıştır. Bu okullar Hug It Forward, Vida Atitlan (Eko-tuğlaların mucidi Susanna'nın kurduğu örgüt) ve öbür birçok kuruluş tarafından yapılmıştır (Hopkins, vd., 2014).
Başka bir örnek ise Güney Afrika'da bulunan Greyton adlı kasabada ise eko-tuğlalar kullanılarak bir köy yapılmaya başlandı ve çoktan 18 iş tamamlandı ve bu köyler yapılmaya devam edecek (Hopkins, vd., 2014).
Görsel 4 ve 5: Greyton kasabasında yapılan yapılardan birkaç örnek (Hopkins, 2014).
"The Pearl Protectors" kuruluşu "Let's Build Great Things"in davetiyle küçük çocuklarla birlikte eko-tuğlalardan masa ve sandalyeler yaptı. Bu çalışma yapılırken sandalyeler için yedişer tane küçük, masa için ise beş tane büyük eko-tuğla olmak üzere 19 adet eko-tuğla kullanılmıştır (Katuwawala, 2020).
Görsel 6 ve 7: The Pearl Protectors’ın yaptığı çalışmalardan görüntüler (Katuwawala, 2020).
Filipinlerde ecobricks.org yerel okullara dağıtılan bir kılavuz oluşturdu ve böylece her hafta öğrencilerden bu müfredatın bir parçası olarak ödevleriyle birlikte kendi yaptıkları tamamlanmış bir eko-tuğla getirmeleri isteniyor (Hopkins, 2014).
Hindistan, Delhi'de ise eko-tuğlalar ve uçucu külden bir umumi tuvalet yapıldı. Jesus and Marry College'ın "Project Sugam" adlı çalışmaları sayesinde toplanan tek kullanımlık ambalajlar ve pet şişelerle kadın ve erkekler için ayrı kabinlerin olacağı bir tuvalet yapılıyor (Agarwal, 2023).
Görsel 8: Project Sugam’ı yürüten öğrenciler ve bir kısmı yapılmış tuvaletin dıştan görünümü (Agarwal, 2023).
"Eco-Brick Exchange" adlı kuruluş ise eko tuğlalarla Cape Town'da çocuklar için bir gelişim merkezi ve bunun yanında "Penguenler Anaokulu" adlı iki projeyi gerçekleştirdi. (https://www.ecobrickexchange.org/views/active_projects )
Görsel 9: Cape Town’da yapılan çalışmadan bir görüntü (https://www.ecobrickexchange.org/views/active_projects?p=15)
Özetlemek gerekirse, eko-tuğlalar yapılması çok kolay ve az maliyetli olduğundan dolayı çevreyi korumak için en iyi alternatiflerden biri. Eğer Filipinler'de yapılan çalışma ve "The Pearl Protectors"ın yaptığı gibi küçük çocuklara da bu eko-tuğlaları ve benzeri çalışmaları tanıtıp nasıl yapıldığını öğretebilirsek ve bu yöntemleri yayarsak, plastik kirliliğini durduramasak bile azaltabiliriz.
Referanslar
Huun, K., (2021), Ecobricking: Pack Your Plastic!, University of Colorado Boulder,
Hall, S., (2020), What are Ecobricks and are they a Solution to Plastic Pollution?, AZO Cleantech,
Ecobrick Exchange, Early Childhood Development Centre, Cape Town, (2023.10.25),
Ecobrick Exchange, Penguins Pre-School, Port Elizabeth, (2023.10.25)
Hopkins, R., (2014), EcoBricks and education: how plastic bottle rubbish is helping build schools, The Guardian, https://www.theguardian.com/lifeandstyle/2014/may/29/ecobricks-and-education-how-plastic-bottle-rubbish-is-helping-build-schools
Katuwawala, M., (2020), 17: Eco-brick Structures, Let’s Build Great Things,
Refash, ECO BRICKS - A REVOLUTIONARY WAY OF UPCYCLING EVERYDAY PLASTICS, (2023.10.25),
Jackson, E., (2019), What is an ecobrick? Ecotricity, https://www.ecotricity.co.uk/our-news/2019/what-is-an-ecobrick
Ecobricks.org, 10 Step Guide to Making an Ecobrick, (2023.10.25)
Ocak, M. E., (2022), 21. Yüzyılın Çevre Sorunu: Plastik Kirliliği, TÜBİTAK Bilim Genç, https://bilimgenc.tubitak.gov.tr/makale/21-yuzyilin-cevre-sorunu-plastik-kirliligi
Agarwal, P., (2023), Going green: A public toilet made of eco-bricks & fly-ash, The Times of India,
Comments