Yazarlar: Nehir Yel, Lava Naz Bağdu
Mübadele, insanlık tarihi kadar eski bir kavramdır. Yerleşik hayata geçip sosyalleşen insanoğlu, kendi arasında hep bir şeyler takas etme ihtiyacı hissetmiştir. Elinde falza ürünü olan, bu ürünü başka bir ürün ya da hizmet ile değiştirmiştir. Lidyalıların insanlık tarihi denklemine girmesi ile ürün takası, yerini para olarak adlandırılan ve özünde kişinin sahip olduğu mal varlığına karşılık gelen bir değere bırakmıştır. Bu basit, pratik ve taşınıp değiştirilmesi kolay olan yöntem, ilerleyen dönemlerde insanlık tarihini köklü bir biçimde değiştirecektir. Takas sistemlerinden metalik madeni paralara kadar uzanan ve daha sonra kağıt banknotlara dönüşen para biriminin evrimi, uzun ve karmaşık bir anlatıyı özetlemektedir. Kredi kartları ve QR Kodlu ödeme sistemlerinin kullanıma sunulması da dahil olmak üzere finansal teknolojideki kayda değer ilerlemelerin, parasal işlemlerde bir paradigmaya yol açtığı aşikar. Para biriminin, bu yüzyıla silinmez bir şekilde damgasını vurmuş, dijital formlara dönüşümü yalnızca finans alanıyla sınırlı olmayan etkiler yaratmaktadır. Özellikle Bitcoin’in, beklenmedik bir şekilde, karbon emisyonları üzerinde doğrudan etkileri bazı çalışmalarca ortaya konmuştur. Bu yazıda; Bitcoin’in çevresel etkileri, özellikle karbon ayakizi üzerindeki etkisine dair bilgilerden bahsedilip son gelişmeler ele alınacaktır.
İlkel takas sistemlerinden metalik madeni paranın ortaya çıkışına ve ardından kağıt para birimine doğru ilerleyen para sistemi, sürekli gelişen toplumsal ortamın gerekliliklerini karşılamak için daima değişmektedir. Kredi kartlarının ortaya çıkışı ve QR kodlu ödeme sistemlerinin entegrasyonu, geleneksel para birimi anlayışında devrim yaratarak dijital işlemlerin başrolde olduğu bir çağ başlatmıştır. Bu evrimsel değişim yalnızca finansal ortamda devrim yapmakla kalmamış, aynı zamanda doğal çevre için de geniş kapsamlı sonuçları ortaya çıkarmıştır. Günümüz teknolojisi ile ortaya çıkan çeşitli ödeme yöntemlerinden söz etmekteyiz.
Kripto Para
Kripto para, sadece gönderici ve alıcı arasında bulunan bir ödeme sistemiyle çalışan ve herhangi bir merkezi ihtiyaç duymadan transferi gerçekleştirebilen, açık kaynak koda sahip sanal para birimidir. Herhangi bir merkeze bağlı olmamasından dolayı transfer işlemleri, Blockchain teknolojisi ile kontrol edilmektedir. Bu teknoloji, verileri bloklar halinde kaydederek işlemleri daha basit hale getirmektedir ve geleneksel bankacılık sistemlerinden farklı olarak aracılara olan ihtiyacı ortadan kaldırarak finansal işlemleri hızlandırmakta, ilgili maliyetleri azaltmaktadır. (Yıldırım, U., 2023)
En çok bilinen ve aslında piyasa değeleri bağlamında diğer kripto paraları etkileyen para birimleri; Bitcoin, Ethereum, Bitcoin Cash ve Litecoin olarak sıralanabilir.
Bitcoin
Amerika’da ev kredisi marketinin çökmesi ile ortaya çıkıp kısa sürede tüm dünyayı saran 2008 ekonomik çöküşü (Mortgage krizi) sonrasında Satoshi Nakamoto takma adı altında ortaya çıkan Bitcoin, ilk kripto para ve uçtan uca elektronik bir ödeme sistemidir. Bitcoin’in Blockchain teknolojisi ile çalışması açısından yenilikçi bir proje olmasının yanı sıra yüksek güçlü bilgi işlem aparatlarıya gerçekleştirilen Bitcoin madenciliği işlemi, önemli miktarda enerji harcayabilmektedir. (Bitlo, 2023; Hocaoğlu, Ş., vd., Evrim Ağacı, 2021)
Bitcoin Madenciliği Nedir ve Nasıl Yapılır?
Bitcoin madenciliği; Bitcoin ağını güvende tutmak, işlemler gerçekleştirmek ve piyasaya yeni Bitcoinler sürmek amacıyla yapılan bir süreçtir. Bu süreci yürüten kişilere “Bitcoin madencileri” adı verilir. Bitcoin madencileri; kullanıcıların gerçekleştirdiği işlemleri doğrulamak, blockchain’e yeni bir blok eklemek veya var olan chain’leri sınamak amacıyla genellikle ASIC adı verilen özel bir donanımla çalışan ve yüksek oranda enerji harcayan bilgisayarlar kullanırlar. Karmaşık matematik işlemleri ile şifrelenmiş blokların şifrelerini çözerler. İşlemleri doğru bir şekilde gerçekleştirip blokları blockchain’e eklediklerinde ödül olarak bir miktar Bitcoin kazanırlar, bu aynı zamanda işlemlerinden alacakları ücreti de içerir.
(bitpanda.com, 2021)
Bitcoin madenciliği fazla enerji tüketebildiği ve özel donanım gerektirdiği için oldukça maliyetli bir işlemdir. Bu nedenle genel olarak Çin ve Rusya gibi elektrik fiyatlarının nazaran daha ucuz olduğu bölgelerde gerçekleştirilir. Ancak bu elektriğin büyük bir kısmı sera gazı salınımına sebep olan ve çevreye zarar veren kömürün yakılmasından elde edilmektedir. Kömürün yakılması ile ortaya çıkan metan (CH4), karbondioksit (CO2) ve karbonmonoksit (CO) gibi sera gazları çevreye asit yağmurlarının oluşumu, oksijen oranının azalması vb. zararlar vermektedir. Bitcoin Elektrik Tüketim Endeksi’ne göre Bitcoin madenciliğinde kullanılan enerji miktarı, tüm Arjantin’de kullanılan enerji miktarına eşit ve Bitcoin madenciliğinde kullanılan enerji kaynaklarının önemli bir kısmının sera gazı emisyonlarına katkıda bulunan kömürlerin yakılmasından elde edildiği göz önüne alınırsa Bitcoin madenciliğinin çevreye verdiği hasarın büyük olduğu söylenebilir. (Bitget, 2023; Grouprecycling, 2023; Bıyıkoğlu, A., 2002)
(Cambridge Üniversitesi Bitcoin Enerji Tüketim Endeksi, 2021)
2023 yılının Mart ayında yapılan araştırmaların sonuçlarına göre: Bitcoin’in karbon emisyonunun hafifletilmesine yönelik en mantıklı yöntem, alternatif enerji kaynaklarına geçiş üzerine bir planın uygulanmasıdır. Rüzgar, güneş ve hidroelektrik enerji gibi yenilenebilir kaynaklar, Bitcoin madenciliğini destekleyen elektriği çevre dostu bir yinelemeye dönüştürecek potansiyele sahiptir. Ayrıca düzenlemelerin ve politika formülasyonlarının kalibrasyonu, Bitcoin'in çevresel etkilerini hafifletme çabasında ufuk açıcı bir girişim olarak ortaya çıkmaktadır. Birçok ülke bu yolda harekete geçmeye, kripto para birimlerinin üretimini denetlemek ve düzenlemek için önlemler almaya başlamıştır.
Kripto paralar kendi borsaları ve takas ortamları olmasına rağmen, reel hayatta diğer para birimleri gibi mübadele aracı olarak kullanılmazlar. Örneğin, sanal cüzdanınızıda bulunan bitcoin miktarı ne olursa olsun, marketten herhangi bir ürün almanızı sağlayamaz. Peki, üretmek için bu kadar enerji ve zaman harcanan, çevreye zarar veren bir para birimi gerçek hayatta mübadele aracı olarak kullanılmıyorsa bu kadar çaba ve zararın anlamı nedir? İnsan, yüzyıllardır ihtiyaçları için çevresini değiştirme ve evirmekte. Çevreyi ihtiyacı için değiştirme ve bu çevreye uyum sağlama, hayatta kalma refleksi olan her canlının ortak özelliği. Peki, bilinen en zeki canlı türü olan bizlerin; ihtiyaç olduğu bile tartışılır bir konu hakkında bu kadar fütursuzca davranma hakkı var mıdır? Yaşadığımız çevrenin salt bizim varlığımıza adanmış değerler olmadığının farkına varmamızın bu çevresel tahribatları engellemek için bir başlangıç noktası olabilir. Görülüyor ki, en zeki tür olan insan; bu dünyanın salt kendine ait olmadığı gerçeği ile yüzleşmek istemiyor.
Referanslar
Yıldırım, U.,(2023) Kripto Para Nedir?, (2023.11.10)
Bitlo, Bitcoin (BTC) Nedir?, (2023.11.11)
Hocaoğlu, Ş., Bakırcı, Ç. M., (2021.02.05), 2008 Finansal Krizi: Dünya Ekonomisi, Ev Kredisi Balonunun Patlamasıyla Nasıl Diz Çöktü?, (2023.11.11), Evrim Ağacı
Bitget, Bitcoin Madenciliğinin Çevresel Etkileri, (2023.11.11)
Grouprecycling, An Environmental Threat: Bitcoin Mining, (2023.11.11)
Bıyıkoğlu, A., (2002), Sabit Yatakta Kömür Yanma Prosesinin Belirlenmesi, (2023.11.11)
Bitpanda, (2021), “Bitcoin madenciliği” nedir ve madencilik nasıl çalışır?, (2023.11.11)
Comments