Yazar: Zeyşan Rana Ay
Sürdürülebilir kalkınma; hem günümüzdeki hem de gelecek kuşakların ihtiyaçlarını gidermek için mevcut kaynakları kullanır, aynı zamanda ekosistemleri ve doğal çevreyi koruma amacını taşıyan bir kalkınma modelidir. Ekoturizm; doğal çevrenin ve biyoçeşitliliğin korunması, yerel kültürlerin desteklenmesi ve toplulukların ekonomik kalkınmasını hedefleyen bir turizm türüdür. Bu yazımızda “Sürdürülebilir kalkınmada ekoturizmin rolü”nü inceleyeceğiz.
Sürdürülebilir Kalkınma
Sürdürülebilir kalkınma üç ana başlıktan ele alınır: ekonomik boyut, sosyal boyut ve çevresel boyut. Ekonomik boyut; bir toplumun ekonomik faaliyetlerini düzenleyerek fakir ile zengin arasındaki gelir eşitsizliğini, ekonomik büyümeyi sürdürülebilir bir şekilde yönetme amacı taşır. Sosyal boyut; toplumda adaletin sağlanmasında, eğitim ve sağlık gibi temel hizmetlere erişimin sağlanmasında, kültürel çeşitliliği ve insan haklarını korumayı amaçlar. Çevresel boyut; doğal kaynakların bilinçli bir şekilde kullanılması, çevresel sorunlara karşı duyarlı davranılması, ekosisteme zarar verilmemesi gibi birçok amacı taşır.
Ekoturizm
Ekoturizm, bir destinasyonun doğal tarihi cazibe merkezlerine ilgiye dayalı bir turizm türüdür. Terimin kökeni Hetzer' in (1965) çalışmasına kadar uzanabilir; Hetzer, bu terimi turistler ile etkileşim içinde oldukları ortamlar ve kültürler arasındaki karmaşık ilişkiyi açıklamak için kullanmıştır. Hetzer; daha sorumlu bir turizm biçimi için takip edilmesi gereken dört temel sütunu belirlemiştir:
1) Minimum çevresel etki
2) Ev sahibi kültürler üzerinde minimum etki ve onlara maksimum saygı
3) Ev sahibi ülkenin tabanına maksimum ekonomik fayda sağlanması
4)Katılımcı turistlerin maksimum 'eğlence' memnuniyeti. 2003 yılında ekoturizm dünya çapında 25 milyar ABD doları gelir elde etmiştir ve bu, uluslararası turizmin yaklaşık yüzde 2-4'ünü temsil etmektedir. Genellikle turizm endüstrisinin en hızlı büyüyen segmenti olarak anılır ve bir tedarik biçimi olarak parklara ve korunan alanlara olan bağımlılığı, genellikle uzak veya çevre bölgelerdeki marjinal ekonomileri çeşitlendirir (Fennell, 2012).
Ekoturizm ziyaretçilere çevresel duyarlılık, yerel kültürlerin desteklenmesi, turizm faaliyetlerini sürdürülebilir bir şekilde yöneterek doğal kaynakların korunmasını ve toplulukların ekonomik kalkınmasını hedefler. Ekoturizmin temel özellikleri “doğal çevre koruma, eğitim ve bilinçlendirme, yerel topluluk katılımı, düşük çevresel etki, kültürel koruma”dır.
Doğal çevre koruma; öncelikle doğal çevre ve ekosistemleri korumayı amaçlayarak biyoçeşitliliği koruma, doğal ekosistemleri sürdürülebilir bir şekilde kullanma ve çevresel bozulmayı en aza indirgemeyi amaçlar. Eğitim ve bilinçlendirme; ziyaretçilere çevresel konularda —mesela doğal çevre, ekoloji, biyoloji, çevre koruma konuları— eğitim vererek farkındalık sağlamayı amaçlar. Yerel topluluk katılımı, Ekoturizm, genellikle kırsal veya doğal bölgelerde gerçekleşir ve bu bölgelerdeki yerel ekonomiyi destekler. Ekoturizm, yerel toplulukları turizm faaliyetlerine dahil etmeyi ve onlara ekonomik fayda sağlamayı amaçlar. Turistlerin bu bölgelere gelmesi, yerel halka ekonomik fayda sağlar. Düşük çevresel etki; turizmin çevresel etkilerini en aza indirmeyi ve doğal kaynakları sürdürülebilir bir şekilde kullanmayı amaçlar. Kültürel koruma, geleneklerin ve yerel kültürlerin korunmasını destekler ve ziyaretçilere bu kültürleri tanıtmayı amaçlar.
Doğa Turizm
Doğa turizm; insanların biyolojik çeşitliliği ve doğal çevreyi keşfetmesi, gözlemlemesi ve bu alanlarda dinlenmek amacıyla seyahat ettiği bir turizm türüdür. Bu turizm türü; genellikle doğal güzelliklere sahip bölgelerine giderek, doğayı keşfetme, tadını çıkarma ve çevresel bilinci artırma amacını taşır.
Doğa turizm; dağlar, göller, milli parklar, deniz kıyıları, gibi doğal alanlara odaklanır. Bu tür turizm; çevre korunması ve sürdürülebilirliğe vurgu yapar. Doğa turizm etkinlikleri arasında kuş gözlemciliği, yürüyüş turları, kampçılık ve balık tutma gibi aktiviteler yer almaktadır. Bu turizm türü, doğanın korunması ve sürdürülebilir bir şekilde kullanılması amacıyla yapılan çabaları destekler ve insanları çevre konularında daha bilinçli hale getirir.
Ekoturizm ile doğa turizmi arasındaki fark
Ekoturizm ile doğa turizmi arasındaki fark, ekoturizmin öncelikle doğal sistemlerdeki canlılara dayalı bir turizm olmasıdır. Ekoturizmin hem çevresel hem de kültürel miras yönlerini içermesidir. Ekoturizm, ekolojik prensibe ve sürdürülebilir kalkınma teorisine dayanan sürdürülebilir turizmdir. Ekoturizm, yerel topluma daha sürdürülebilir alternatif geçim kaynağı sağlayarak toplum kalkınmasına yardımcı olur. Amacı, gezginlere ekolojik deneyim kazandırabilecek, ekolojik çevreyi koruyabilecek ve ekonomik fayda sağlayabilecek şekilde kaynakları, özellikle de biyolojik çeşitliliği korumak ve kaynakların sürdürülebilir kullanımını sürdürmektir (Bansal vd., 2013).
Sürdürülebilir kalkınmada ekoturizmin rolü
Sürdürülebilir kalkınma; ekonomik, sosyal, kültürel, ekolojik ve fiziksel kısıtlamalar içindeki her toplum için yüksek bir potansiyeldir. Kalkınma, turistlerin ve yerel halkın ihtiyaçlarını karşılarken gelecekteki fırsatları da korursa turizm sürdürülebilir olabilir. Ekoturizm yerel halk için faydalar, koruma, kalkınma ve eğitim deneyimleri sunmaktadır (Bhuiyan, Md. vd., 2012).
Ekoturizm, sürdürülebilir kalkınmanın şafağında, turizm gelirlerini koruma ve kalkınmaya yönlendirmenin bir yolu olarak 1980'lerde ortaya çıktı. “Kazan-kazan” fikrine rağmen, akademisyenler ve uygulayıcılar ekoturizmin anlamını ve yararlarını tartışıyorlar. Başarı ve başarısızlıklara ilişkin ampirik kanıtlar arayarak 30 yıllık ekoturizm araştırmalarının bir incelemesini yapıldı. Aşağıdaki eğilimleri bulundu:
Ekoturizm sıklıkla açık hava rekreasyonu ve diğer geleneksel turizm biçimleriyle ilişkilendirilmektedir.
Etki çalışmaları ya ekolojik ya da sosyal etkilere odaklanma eğilimindedir. ( Stronza, A. L., 2019)
Referanslar
Fennell, D., (2012) Ecotourism, https://www.taylorfrancis.com/chapters/edit/10.4324/9780203121108-35/ecotourism-david-fennell
Bansal, S. P., Kumar, J., (2013) Ecotourism for Community Development: A Stakeholder’s Perspective in Great Himalayan National Park, https://www.igi-global.com/chapter/content/75377
Bhuiyan, Md., Siwar, C., Ismail, S., Islam, R., (2012) The Role of Ecotourism for Sustainable Development in East Coast Economic Region (ECER), Malaysia, https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=2035588
Stronza, A. L., Hunt, C. A., Fitzgerald, L. A., (2019) Ecotourism for Conservation?, https://doi.org/10.1146/annurev-environ-101718-033046
Comments